Cách cúng ông Công ông Táo đúng nghi thức và những kiêng kỵ cần tránh

Khi cúng ông Công ông Táo, chúng ta cần nắm rõ những nghi thức và những điều kiêng kỵ cần tránh để tỏ lòng thành kính và không mạo phạm đến các vị thần tiên.

Cứ mỗi độ 23 tháng Chạp Âm lịch, người người, nhà nhà đều thực hiện nghi lễ cúng ông Công, ông Táo với mong muốn hai vị thần tiên sẽ báo cáo với Ngọc Hoàng Thượng Đế những việc làm tốt đẹp của gia chủ. Song, trải qua nhiều ngày 23 tháng Chạp, liệu bạn có thật sự biết về hai vị thần này chưa?

Ông Táo còn được biết đến là Táo quân

Những điều cần biết về ông Công ông Táo

Thần Táo Quân trong dân gian Việt Nam là vị thần có nguồn gốc từ ba vị Thổ công, Thổ địa và Thổ kỳ của Lão giáo Trung Quốc. Tại Việt Nam, người ta đã hóa thành sự tích “hai ông một bà”, tượng trưng cho vị thần Đất, thần Nhà và thần Bếp núc. Lâu dần, người ta vẫn quen gọi chung ba vị thần này là Táo quân hoặc ông Táo.

Sự tích về ông Công ông Táo

Theo truyền thuyết dân gian truyền lại, sự tích Táo quân có nhiều dị bản. Trong đó, nổi tiếng nhất là tích “hai ông một bà”. Câu chuyện kể về hai vợ chồng nghèo khổ vào thời xa xưa, sau một năm mất mùa, người chồng phải đi làm ăn xa và không có tin tức trong nhiều năm. Người vợ tưởng chồng đã chết nên để tang, sau đó nối duyên với một người đàn ông khác đã cưu mang nàng trong thời gian đó.

Vào một ngày nọ, người chồng mới đi vắng, người chồng cũ bỗng trở về. Người vợ chỉ biết ôm chồng cũ khóc than rồi mang cơm rượu cho ăn. Sợ điều tiếng “lăng nhăng”, người vợ bảo chồng cũ ra đống rơm núp tạm. Khi người chồng mới về, vào bếp lấy tro bón ruộng nhưng không có bèn ra sau đốt đống rơm, vô tình đốt luôn cả người chồng cũ.

Thấy chồng cũ chết oan uổng, người vợ thương xót nên nhảy vào lửa cùng chết. Người chồng mới thương vợ, thấy vậy cũng nhảy vào lửa chết theo dù không hiểu đầu đuôi câu chuyện ra sao.

Khi thấy ba người sống đầy tình nghĩa, trời đã phong cho họ làm vua Bếp (Táo quân) để được bên nhau mãi mãi và luôn đốt cháy tình yêu bên trong. Trong bộ ba đó, người chồng mới chính là Thổ công với vai trò trông nom việc trong bếp, người chồng cũ là Thổ địa coi việc trong nhà và người vợ chính là Thổ kỳ - tức vị thần trông coi việc chợ búa.

Ông Công ông Táo bắt nguồn từ một sự tích dân gian phổ biến của Việt Nam

Không chỉ là các vị thần định đoạt may, rủi, phúc, họa của các gia chủ, các vị Táo quân còn ngăn sự xâm phạm của ma quỷ vào đất thổ cư, giữ bình yên cho mọi người trong gia đình. Vào ngày 23 tháng Chạp Âm lịch hàng năm, ba vị vua Bếp sẽ lên chầu trời báo cáo với Ngọc Hoàng những việc làm tốt, xấu của gia chủ trong năm để Thiên đình định đoạt công, tội, thưởng, phạt một cách phân minh.

Chính vì thế, các gia đình Việt thường làm nghi thức đưa Táo quân về chầu trời một cách long trọng nhằm mong muốn thần Bếp phù hộ gia đình được nhiều may mắn hơn trong dịp cuối năm và năm mới.

Ý nghĩa của nghi lễ cúng ông Công ông Táo

Không chỉ quyết định đến sự may rủi, phúc họa của gia chủ, ông Công ông Táo còn ngăn sự xâm phạm của ma quỷ, giữ lấy bình yên cho gia đình. Do đó, vào ngày này, người người, nhà nhà đều thực hiện phong tục cúng Táo quân nhằm mong sự ấm no, đầy đủ và thờ thần Bếp chuyên cai quản việc bếp núc - nơi “giữ lửa” và tổ ấm của gia đình.

Vào mùng 23 tháng Chạp hàng năm, sau khi cúng mâm cơm xong, gia đình sẽ cúng con cá chép rồi mang ra sông hoặc ao để thả nhằm ngụ ý “cá chép hóa rồng” đưa ông Táo về trời. Ngoài ra, hình tượng này còn mang ý nghĩa biểu trưng cho sự thăng hoa, tinh thần vượt khó và kiên trì đi tới thành công.

Cách cúng ông Công ông Táo đúng nghi thức

1. Chuẩn bị lễ vật và mâm cỗ cúng ông Táo

Trước khi thực hiện nghi thức cúng ông Công ông Táo, bạn cần chuẩn bị các lễ vật và mâm cúng như sau:

Lễ vật cúng ông Táo truyền thống bao gồm:

• 3 chiếc mũ ông Công: Gồm hai mũ đàn ông (có hai cánh chuồn) và một mũ đàn bà (không có cánh chuồn) để cúng hai Táo ông và một Táo bà.

• Cá chép: Đây là loài vật tượng trưng cho phương tiện di chuyển của ông Công, ông Táo. Bạn có thể sử dụng cá chép thật hoặc nếu không có điều kiện thì dùng cá chép giấy đều được.

• Các đồ cúng: Tiền vàng, 1 chiếc áo, 1 đôi hia bằng giấy,

Lưu ý: Màu sắc của mũ, áo và hia cần được thay đổi theo từng năm dựa vào thuyết Ngũ hành, chẳng hạn như:

• Năm hành Kim: Cúng mũ, áo và hia màu vàng.

• Năm hành Thủy: Cúng mũ, áo và hia màu trắng.

• Năm hành Mộc: Cúng mũ, áo và hia màu xanh lá.

• Năm hành Hỏa: Cúng mũ, áo và hia màu đỏ.

• Năm hành Thổ: Cúng mũ, áo và hia màu đen.

Do năm 2023 rơi vào hành Kim nên bạn cần chọn đồ cúng màu vàng để mang lại nhiều may mắn hơn.

Lễ vật cúng ông Táo vào 23 tháng Chạp hàng năm

Mâm cơm cúng ông Công ông Táo bao gồm: 1 đĩa gạo, 1 đĩa muối, 3 chén rượu, thịt heo luộc, gà luộc/gà quay, đĩa rau xào, hành muối, xôi gấc, giò heo, canh mọc, cá chép nướng (cá lóc nước ở miền Nam), trái cây tươi, trà, cau trầu, rượu,... 1 tập giấy tiền, vàng mã, 1 lọ hoa cúc và 1 lọ hoa đào nhỏ.

Với những gia đình theo tập tục ăn chay vào mùng 23 tháng Chạp có thể cúng mâm cỗ chay với các món đơn giản hơn, không bắt buộc phải cầu kỳ như mâm cỗ truyền thống. Song, trong mâm cúng ông Táo cần phải có ít nhất 3 món, không được làm sơ sài mà cần phải thật chỉn chu, trang nghiêm.

Khi đã chuẩn bị mâm cúng xong, gia đình cần đặt ở nơi trang trọng trên bàn thờ gia tiên hoặc bàn thờ riêng dành cho ông Táo để bày tỏ lòng kính trọng với các bậc tiên nhân.

Mâm cơm cúng ông Công ông Táo

2. Chọn khung giờ lành để cúng ông Công ông Táo

Các khung giờ tốt để các gia đình cúng ông Công ông Táo bao gồm:

• Nếu cúng trước vào mùng 21 tháng Chạp: Nên cúng vào giờ Mão (5 - 7h), giờ Ngọ (11 - 13h), giờ Thân (15 - 17h) và giờ Dậu (17 - 19h). Trong đó, giờ Ngọ là khung giờ tốt nhất để cúng ông Táo vào ngày 21 vì theo quan niệm dân gian, đây là thời gian giúp gia chủ gặp nhiều may mắn, niềm vui trong cuộc sống và hóa giải bệnh tật, xui xẻo cho mọi người trong gia đình.

• Nếu cúng vào 23 tháng Chạp: Nên cúng vào giờ Thìn (7 - 9h), giờ Tị (9 - 11h). Trong đó, giờ cúng tốt nhất là giờ Thìn bởi đây là khoảng thời gian mang lại cho gia đình nhiều may mắn nhất.

Theo quan niệm dân gian, giờ Ngọ (11 - 13h) là khoảng thời gian tốt nhất để cúng ông Táo vào mùng 23 tháng Chạp bởi đây là thời khắc các vị thần Bếp quy tụ về trời nên rất linh thiêng. Song, khung giờ này lại dễ rơi vào giờ Hắc đạo không quá tốt nên gia chủ cần chuyển sang cúng vào hai khung giờ kể trên.

Sau khi đã chọn khung giờ thích hợp để cúng ông Công ông Táo, bạn hãy thắp nhang và đọc bài khấn tiễn các vị thần Bếp về trời.

3. Văn khấn đưa ông Táo về trời

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương

Con kính lạy Ngài đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.

Tín chủ (chúng) con là: ……………

Ngụ tại: …………

Hôm nay, ngày 23 tháng Chạp tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm luật, xiêm hài áo mũ, kính dâng tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái.

Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước án hưởng thụ lễ vật.

Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm. Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, già trẻ sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành. Chúng con lễ bạn tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật

Nam mô A Di Đà Phật

Nam mô A Di Đà Phật

Sau khi đọc bài văn khấn, bạn hãy thắp nhang lên hương và đợi nhang tàn là có thể dùng bếp nấu ăn bình thường. Sau đó, bạn hãy thắp thêm một tuần nhang nữa, làm lễ tạ rồi hóa vàng mã, sau đó mang cá chép thả ra sông, suối, ao, hồ,... Với những gia đình dùng cá chép giấy có thể đốt cùng lúc với giấy tiền, vàng mã.

Những kiêng kỵ cần tránh khi cúng ông Công ông Táo

Khi cúng ông Công ông Táo, bạn cũng cần phải kiêng kỵ một số điều sau:

• Không cúng sau 12 giờ trưa: Bởi đây là thời điểm các ông Công, ông Táo đã về trời báo cáo với Ngọc Hoàng. Do đó, nếu 23 tháng Chạp quá bận thì bạn có thể chuyển sang cúng vào hai ngày trước đó.

• Không đặt mâm cúng dưới bếp: Nhiều người lầm tưởng, Táo quân là vị thần bếp nên đặt mâm cỗ dưới bếp để cúng là đúng nhất. Song, các chuyên gia nghiên cứu tâm linh cho rằng, việc cúng như vậy là không đúng với quy tắc thờ cúng của dân tộc.

• Không xin tài lộc, sung túc: Nhiều người thường cầu xin tài lộc, sung túc, làm ăn khấm khá khi cúng các vị thần. Dù vậy, ông Táo là vị thần lên thiên đình để trình báo việc lớn nhỏ của hạ giới với Ngọc Hoàng nên bạn chỉ nên khấn và xin các vị báo cáo điều tốt với Ngọc Hoàng là được.

• Không thả cá chép từ trên cao: Cá chép là phương tiện để các ông Táo về trời và cũng là biểu tượng của thần linh nên việc thả cá từ trên cao hay bọc cá trong bao nilon rồi thả xuống đều bị xem là hành động bất kính.

• Không cúng các lễ vật cầu kỳ: Việc cúng ông Công ông Táo chủ yếu từ sự thành tâm của gia chủ nên khi cúng, bạn không cần chuẩn bị lễ vật quá cầu kỳ để tránh gây tốn kém nếu điều kiện gia đình không cho phép.

Ông Công ông Táo đều là những vị thần cai quản việc bếp núc và báo cáo những việc làm tốt, xấu của gia chủ trong một năm cho Ngọc Hoàng Thượng Đế. Do đó, khi cúng ông Táo, chúng ta nên khấn thật thành tâm và chuẩn bị lễ vật, mâm cúng thật chỉn chu, không được phép qua loa để làm mất đi ý nghĩa tâm linh của phong tục ngày Tết Việt Nam.