Cách chuẩn bị và cúng Tết thanh minh đúng quan niệm tín ngưỡng

Tết Thanh minh dịp để con cháu sum vầy, đoàn tụ và bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, ông bà. Vậy, ngày Tết này có ý nghĩa như thế nào?

Tết Thanh minh là một ngày cực kỳ quan trọng theo tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Đây là dịp để con cháu sum vầy, đoàn tụ và bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, ông bà. Vậy, ngày Tết này có ý nghĩa như thế nào? Và cần chuẩn bị những gì? Hãy cùng Aristino tìm hiểu nhé!

Tết Thanh minh là một dịp quan trọng và cực kỳ ý nghĩa theo quan niệm của người dân Việt Nam

Tết Thanh minh là gì? Ý nghĩa của ngày Tết Thanh minh

Tết Thanh minh là 1 trong 24 tiết khí theo quan niệm của các quốc gia phương Đông. Theo đó, “thanh” có nghĩa là khí trong, “minh” nghĩa là sáng sủa. Tiết Thanh minh về mặt văn tự có nghĩa là khí trời mát mẻ, quang đãng.

Theo quan niệm dân gian, Tết Thanh minh sẽ kéo dài khoảng 15 - 16 ngày và không có ngày cố định. Vào những ngày này, con cháu, các thành viên khác trong gia đình sẽ thực hiện nghi thức “tảo mộ”, dọn dẹp, sửa sang phần mộ ông bà, tổ tiên và những người thân đã khuất sạch sẽ, khang trang. Một số gia đình còn đốt vàng mã với mong muốn những người đã khuất đủ đầy, ấm no ở thế giới bên kia.

Tết Thanh minh có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời sống tín ngưỡng của người dân Việt Nam. Vào những ngày Tết, con cháu dù đi làm ăn xa cũng sẽ cố gắng quay về tảo mộ và đoàn tụ cùng gia đình.

Trong dịp này, ở các khu nghĩa trang, nghĩa địa và khu mộ sau nhà thường đông đúc, nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Các cụ già sẽ khấn vái phần mộ, còn trẻ em sẽ đi theo người lớn để tảo mộ, một phần bày tỏ lòng thành kính với ông bà, tổ tiên, một phần biết đến phần mộ của gia tiên để sau này có thể thay thế những người lớn tuổi chăm sóc, dọn dẹp.

Vào ngày Tết Thanh minh, con cháu trong gia đình sẽ tiến hành sửa sang phần mộ ông bà, tổ tiên sạch sẽ và tiến hành cúng các vật phẩm đã chuẩn bị sẵn

Những vật dụng cần chuẩn bị vào ngày Tết Thanh minh

Trong ngày Tết Thanh minh, việc chuẩn bị những vật dụng cần thiết như sắm lễ, mâm cúng,... và thực hiện đúng tục cúng là một phần cực kỳ quan trọng, cần được thực hiện chỉn chu nhất có thể. Mọi người trong gia đình sẽ đi chợ để chuẩn bị mâm cúng, tùy vào phong tục và địa phương mà các món ăn, vật dụng trong mâm cúng sẽ có sự khác biệt. Song, xét về điểm chung thì đó vẫn là mâm cơm bình thường như khi chúng ta mời ông bà, tổ tiên cùng nhau ăn uống, sum vầy chứ không khoa trương, mở tiệc linh đình hay làm cỗ lớn như những ngày giỗ, ngày lễ lớn.

Theo quan niệm dân gian, các vật dụng cần chuẩn bị bao gồm:

• Mâm cơm cúng: Cần chuẩn bị đầy đủ xôi, gà, canh măng, miến xào.

• Nhang, hoa, trầu cau, đèn, giấy tiền vàng mã, hoa quả, bánh trái.

Một mâm cỗ chay được gia đình chuẩn bị trong dịp Tết Thanh minh

Đặc biệt, vào dịp Tết Thanh minh, các gia đình ở miền Tây thường sử dụng bánh quy, bánh bò và chè xôi nước để dâng lên ông bà, tổ tiên khi đi tảo mộ. Vì vậy, bạn cũng có thể chuẩn bị các món bánh này tùy vào phong tục của địa phương.

Sau khi đã chuẩn bị các vật dụng cần thiết, con cháu trong gia đình sẽ đi tảo mộ. Ở ngoài mộ, gia chủ hãy tiến hành sắp xếp đồ cúng, trong đó hoa quả và tiền vàng sẽ được đặt chung, còn lễ mặn sẽ đặt riêng. Tiếp theo, hãy thắp nhang, đèn và cắm 1 hoặc 3 nén nhang (không nên cắm 2 nén vì đó là điều kiêng kỵ), sau đó vái 3 lần để bày tỏ lòng thành với quan thổ công, thổ địa rồi mới mời ông bà, tổ tiên trở về. Trong lúc khấn, hãy đọc bài văn khấn cho Tết Thanh minh (ở phần dưới).

Sau khi đọc văn khấn xong, con cháu có thể đợi nhang tàn. Trong thời gian đợi, mọi người trong gia đình có thể tâm sự, chia sẻ với nhau những câu chuyện, công việc hay tình cảm. Khi nhang đã tàn, mọi người sẽ tiến hành thắp nhang và xin phép ông bà, tổ tiên được dọn dẹp lễ cúng.

Khi tuần hương đã được ⅔, con cháu trong nhà có thể tạ lễ, hóa vàng, xin lộc và mang tất cả đồ cúng ra về. 

Sau khi tảo mộ xong, con cháu trở về nhà và dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, nhất là bàn thờ gia tiên rồi cúng ông bà, tổ tiên bằng mâm cơm chuẩn bị sẵn ở nhà. Tiếp tục thắp nhang khấn vái tương tự theo văn khấn Tết thanh minh tại nhà (ở bên dưới). Trong quá trình khấn, hãy đọc thành tâm và giữ thái độ nghiêm túc, trang trọng, nghiêm chỉnh, không đùa giỡn khi làm lễ để thể hiện lòng thành kính của mình với ông bà, tổ tiên.

Nên dọn dẹp sạch sẽ bàn thờ tổ tiên và dâng lên ông bà, gia tiên các mâm cúng đã chuẩn bị sẵn sau khi tảo mộ

Văn khấn dùng trong Tết Thanh minh

Có hai bài văn khấn dùng trong ngày hội tảo mộ này, gồm 1 bài khấn ở nhà và 1 bài khấn ở mộ. Cụ thể như sau:

1. Văn khấn Tết Thanh minh ở mộ

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương

Con Kính lạy Hương linh………………(Hiển khảo, Hiển tỷ hoặc Tổ Khảo………….

Hôm nay là ngày.………….

Nhân tiết:………………………….

Tín chủ (chúng) con ……………………………

Ngụ tại:……………………. 

Chúng con và toàn thể gia đình con cháu, nhờ công ơn võng cực, nền đức cao dày, gây dựng cơ nghiệp của………….. chạnh lòng nghĩ đến âm phần ở nơi hoang vắng, tín chủ con thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương kính dâng trước mộ, kính mời chân linh…………............lai lâm hiến hưởng. 

Chúng con xin phép được sửa sang phần mộ, bồi xa, bồi thổ, tu sửa minh đường hậu quỷ cho thêm vững chắc. Nhờ ơn Phật Thánh phù trì, đội đức trời che đất chở, cảm niệm Thần linh phù độ, khiến cho được chữ bình an, âm siêu dương thái. Con cháu chúng con xin vì chân linh..……..Phát nguyện tích đức tu nhân, làm duyên, làm phúc cúng dâng Tin Bảo, giúp đỡ cô nhi quả phụ, tế bần cứu nạn, hiếu thuận tông nhân để lấy phúc này hướng về Tiên Tổ.

Cúi xin linh thiêng chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì con cháu, qua lại soi xét cửa nhà. Che tai cứu nạn, ban tài tiếp lộc, điều lành mang đến, điều dữ xua đi. Độ cho gia đạo hưng long, quế hờ tươi tốt, cháu con vinh hưởng lộc trời, già trẻ nhuần ơn Phật Thánh.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin chứng giám.

2. Văn khấn Tết Thanh minh tại nhà

Nam mô A di Đà Phật!

Nam mô A di Đà Phật!

Nam mô A di Đà Phật!

Con lạy chín phương trời, mười phương chư phật, chư phật mười phương.

Con lạy gia tiên tiền tổ, họ hàng nội ngoại hai bên gia tộc họ…

Con l��y bà tổ cô ông mãnh, ông bà, cô bé Đỏ, cậu bé Đỏ tại gia

Hôm nay là ngày... tháng... năm...

Nay con giữ việc phụng thờ tên là..., tuổi…, sinh tại xã..., huyện..., tỉnh... cùng toàn gia, trước bàn thờ gia tiên cúi đầu bái lễ.

Kính mời thổ công Táo quân đồng lai cách cảm.

Kính dâng lễ bạc: trầu rượu, trà nước, vàng hương, hoa quả cùng phẩm vật lòng thành nhân dịp tiết Thanh Minh, kính mời hương hồn nội ngoại tổ tiên, kỵ, cụ, ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác, anh chị em chứng giám và hưởng lễ.

Con thành tâm thành kính cúi xin gia tiên tiền tổ, bà tổ cô ông mãnh, ông bà… phù hộ độ trì, đề tâm xếp nếp, vuốt ve che chở cho đại gia đình con bình an, thịnh vượng, ba tháng mùa hè chín tháng mùa đông đều mát mẻ, tốt tươi. Điều lành mang lại, điều dữ mang đi cho công việc của gia đình con đều thuận buồm xuôi gió, gặp nhiều may mắn.

Chúng con kính dâng lễ bạc tâm thành, cúi xin gia tiên chứng minh chứng giám cho lòng thành của toàn thể gia quyến.

Nam mô A di Đà Phật!

Nam mô A di Đà Phật!

Nam mô A di Đà Phật!

Một số lưu ý khi cúng Tết Thanh minh

Khi cúng Tết Thanh minh, bạn cần lưu ý một số điều sau:

1. Khi đi tảo mộ

• Tuyệt đối không đi vào những nơi hẻo lánh để tránh gặp nguy hiểm, ma đưa lối, quỷ dẫn đường hoặc gặp phải các côn trùng, loài bò sát như rắn, rết,... Tốt nhất, hãy đi theo lối mòn con đường mà những người đi trước để lại.

• Phụ nữ mang thai không nên đi tảo mộ bởi cơ thể yếu, dễ bị nhiễm lạnh và nhiễm các khí độc từ đất ở nghĩa trang, nghĩa địa, ảnh hưởng đến thai nhi.

• Cần đi lại nhẹ nhàng, cẩn thận và đặc biệt là không làm lộn xộn, xới vung đất vụn, đá vụn để tránh mạo phạm đến người đã mất và làm ảnh hưởng tới môi trường, cảnh quan xung quanh.

• Nên quét dọn cỏ dại, thêm đất mới, hoa tươi, dọn dẹp rác ở trước và phía sau mộ phần của tổ tiên.

• Không nên giẫm đạp lên mộ của người khác hoặc đá vào đồ cúng trên mộ của nhà khác, đặc biệt là những gia đình dắt theo con nhỏ bởi điều này sẽ mạo phạm đến những người đã khuất.

• Những ai sức khỏe yếu sau khi đi tảo mộ cần bước qua chậu than hoặc tắm nước lá bưởi khi trở về nhà để xua đi khí độc.

Không nên để phụ nữ có thai đi tảo mộ để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe bà bầu và thai nhi bên trong

2. Khi cúng Tết tại nhà

• Nên lau chùi, quét dọn nhà cửa và bàn thờ gia tiên sạch sẽ.

• Chuẩn bị mâm cơm thật tươm tất và tiến hành cúng, đọc văn khấn sau khi đã tảo mộ.

• Người cúng cần ăn mặc gọn gàng, nghiêm chỉnh để thể hiện sự kính trọng, lòng thành tâm với tổ tiên. Tuyệt đối không ăn mặc xuề xòa hay khoác lên mình trang phục hở hang, không phù hợp với phong tục cúng bái.

Tết Thanh minh là dịp lễ đã có từ lâu đời và thể hiện nét đẹp văn hóa đặc sắc của dân tộc Việt Nam. Vì vậy, dù đang ở xa nhưng con cháu chúng ta vẫn nên thu xếp công việc, trở về nhà và cùng gia đình tảo mộ, thể hiện lòng thành kính và biết ơn của mình với ông bà, tổ tiên.